5 kwietnia 1940 roku Gestapo rozpoczęło w rejencji ciechanowskiej akcję masowych aresztowań wymierzoną w ruch oporu polskiej inteligencji. Zatrzymano wówczas 1259 mężczyzn i kobiet, którzy trafili następnie do obozów koncentracyjnych w Dachau lub Ravensbrck. Niemal co trzecia osoba z tej grupy została zamordowana bądź zmarła w obozie, a los co czwartej pozostaje nieznany.
Pojęcie narodowości polskiej Gestapo rozumiało w sensie ściśle etnicznym. Nie było jednak konsekwentne w stosowaniu kryterium przynależności do inteligencji. Oprócz nauczycieli i urzędników aresztowano także wielu robotników, rolników i rzemieślników. Podstawą do zatrzymania był nie tylko zawód, lecz także między innymi przynależność do organizacji politycznych i społecznych w II Rzeczypospolitej. Aresztowaniem były zagrożone wszystkie osoby, które według Gestapo mogły zaangażować się w działalność w tworzącej się konspiracji. Marcin Przegiętka ukazuje akcję w rejencji ciechanowskiej w szerszym kontekście polityki germanizacyjnej, którą nazistowskie Niemcy prowadziły na ziemiach polskich wcielonych do III Rzeszy.
Dzięki dużemu stopniu zachowania akt Gestapo dotyczących tego rejonu autor prezentuje pogłębiony opis działań okupanta i na ich przykładzie pomaga zrozumieć logikę polityki totalitarnego państwa. Akcja przeciwko polskiej inteligencji przeprowadzona przez niemieckie władze okupacyjne najmniej znana jest w odniesieniu do rejencji ciechanowskiej. Książka Marcina Przegiętki ma dlatego podwójny walor: uzupełnia lukę w badaniach nad niemiecką akcją przeciw inteligencji na okupowanych ziemiach polskich oraz ukazuje historię okupacji niemieckiej tego obszaru.
- prof. dr hab. Piotr Madajczyk
Autor: Marcin Przegiętka
Rok wydania: 2020
Oprawa: twarda
Format: 230x155 mm
Liczba stron: 460
